Narcystyczne matki i ojcowie. Toksyczne rodzicielstwo, które potrafi zniszczyć
Narcyzm najczęściej rozumiany jest jako zaburzenie osobowości, choć może objawiać się też zespołem cech, które wpływają na postrzeganie własnej osoby i komunikacje z innymi. W głównej mierze chodzi o przesadne wyolbrzymianie obrazu samego siebie i skłonność do stosowania taktyk manipulacyjnych, aby odnieść osobiste korzyści. Może dotykać nawet 6 proc. populacji.
Narcystyczni rodzice – zazwyczaj jest to jedna osoba w związku – wychowują dzieci, manipulując ich zachowaniem i uzależniając je od siebie na wiele sposobów. Efektem takiego wychowania mogą być problemy życiu dorosłym, które rzutują na postrzeganie własnej osoby i podejmowane wybory życiowe.
Narcystyczne zaburzenie osobowości – wzorzec toksyczny
Dziecko rodziców narcystycznych może mieć zaburzony rozwój emocjonalny. Matka lub ojciec, zazwyczaj jedno z nich, nie umie wczuć się w sytuację dziecka, stawiając swoje potrzeby dan wszystko inne. W tym celu stosuje techniki manipulacyjne, a miłość okazuje tylko warunkowo. Do tego dochodzą groźby, szantaże, nadmierna kontrola, obrażanie się…
„Uznaje się, że narcyzm zwykle powstaje jako efekt bardzo surowego, krytycznego wychowania, albo też zbyt uległego. Badania mówią, że zaburzenie to zwykle dotyka około 1% populacji, choć są takie, które wskazują na 6%. Statystycznie częściej osobowość narcystyczna występuje wśród mężczyzn, osób młodych, niepozostających w związkach” – wyjaśnia dr hab. Magdalena Szpunar, prof. Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, autorka publikacji: Narcystyczna kultura. O kondycji człowieka ponowoczesnego w kulturze zdominowanej przez narcyzm.
Takie zachowania rzutują na całe późniejsze życie dziecka. Efektem mogą być problemy emocjonalnie, niezdolność do nawiązania trwałej relacji z innymi, zależność od innych czy niska samoocena. W psychologii specjaliści zwracają uwagę na NPD, czyli narcystyczne zaburzenie osobowości. To bardzo poważny problem zdrowotny, który powoduje, że dana osoba może czuć nieodpartą potrzebę podziwiania jej, a równocześnie będzie się wyróżniać brakiem empatii i zrozumienia dla innych. Co więcej, jej działania mogą zmierzać do wykorzystywania innych osób, a tendencja ta utrzymuje się na różnych poziomach: w szkole, w pracy, w rodzinie, wobec własnych dzieci.
Mamoza, czyli syndrom cienia. Naturalny etap rozwoju dziecka czy problem, który trzeba rozwiązać? Matematyka nie jest najważniejsza na świecie. Jak rozpoznać dyskalkulię i jak wspierać dziecko z tym zaburzeniem?Kiedy rodzic jest narcyzem
Cechy charakterystyczne dotyczą ogółu osób narcystycznych i mogą przejawiać się z mniejszym lub większym nasileniem w różnych sytuacjach. W domu, narcystyczny rodzic, doskonale umie zawładnąć rodzinną przestrzenią. Sytuacje, które powinny zaniepokoić:
Kiedy jego potrzeby stają się ważniejsze niż potrzeby dziecka
Rodzic narcystyczny nie reaguje na płacz i kwilenie niemowlęcia. Nie respektuje granic dzieci starszych, odbierając im prawo do własnego zdania i wyrażania emocji. Nie uczestniczy w ważnych wydarzeniach w życiu dziecka, traktując swój czas jako świętość.
Kiedy wykorzystuje dziecko do realizacji własnych celów
Rodzic narcystyczny traktuje dziecko jako cześć siebie. Narzuca mu swoje (często niespełnione) ambicje, ignoruje jego pasje, nie zauważa zainteresowań i mocnych stron, nie traktuje poważnie niczego, co byłoby sprzeczne z oczekiwaniami rodzica.
Kiedy manipuluje emocjami w domu
Ten sposób postępowania stosowany jest nie tylko wobec dzieci, ale to w nich zostaje najtrwalszy ślad. Rodzic narcystyczny stosuje w relacjach rodzinnych szantaż emocjonalny, karze dziecko brakiem uwagi, nie okazuje mu miłości i zainteresowania. Stosuje surową dyscyplinę i tzw. zimny chów, żałując dziecku czułości i pochwał, utwierdzając je w przekonaniu, że jest niewystarczające i pełne wad. Zdarza się, że obarcza je winą za własne niepowodzenia.
Kiedy celowo zaniedbuje dziecko
Rodzic narcystyczny może celowo zaniedbywać lub znęcać się nad dzieckiem, czerpiąc satysfakcję ze swojej siły. Zaniedbania te mogą mieć charakter emocjonalny, werbalny lub fizyczny.
Kiedy okazuje dziecku miłość tylko pod pewnymi warunkami
Na miłość u rodziców narcystycznych trzeba zapracować. Uczucia matki lub ojca narcystycznego są nagrodą, na którą trzeba zasłużyć. Kara z kolei jest obojętność i traktowanie dziecka, jakby było niewidzialne.
Narcystyczne rodzicielstwo powoduje traumy
Dzieci rodziców narcystycznych żyją w lęku i niepewności. Zamiast poczucia bezpieczeństwa i miłości, których zabrakło w ich domu, stają w obliczu manipulacji, krytyki i drwin. W dorosłym życiu doświadczają wielu problemów emocjonalnych, nie radzą sobie w relacjach z innymi, wykorzystują lub są wykorzystywane przez innych, działają na zasadzie zależności, mając ciągłe poczucie winy, że są niewystarczające. Niska samoocena i wewnętrzna krytyka prowadza do podejmowania złych wyborów życiowych. Pojawiają się zaburzenia lękowe, osamotnienie, depresja.
Jedynym wyjściem może być specjalistyczne wsparcie psychologiczne, które warto stosować jak najwcześniej. Terapia rodzinna może pomóc przełamać negatywne wzorce postępowania i zbudować relacje oparte na szacunku do potrzeb i emocji innych.
Problemy rodzin, w których jeden z rodziców wykazuje tendencje narcystyczne i destrukcyjne wobec najmłodszych członków rodziny, trzeba zauważać i uświadamiać ich obecność. Angażując się w pomoc dziecku rodzica toksycznego, sprawimy, że poczuje się bezpieczne, potrzebne i ważne.
Źródło: us.edu.pl, Healthline, The Journal of Psychology , M. Vignando, B. Bizumic, Parental Narcissism Leads to Anxiety and Depression in Children via Scapegoating
Zobacz także:
Czy można całować noworodka? Lekarka stawia sprawę jasno
Temperatura w sypialni dziecka. Zbyt ciepły grzejnik to masa problemów
Czy zachęcać dziecko, by usiadło Mikołajowi na kolanach? Seksuolog zabrała głos
