Dziecko po czterdziestce? Wady i zalety późnego macierzyństwa
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego średni wiek kobiet rodzących pierwsze dziecko w Polsce cały czas rośnie. To zjawisko nie jest niczym dziwnym – w świecie zachodnim obserwowane jest od dziesięcioleci.
Obecnie najwyższą płodność wśród Polek odnotowuje się w grupie wiekowej 25-29 lat, jednak obserwuje się też rosnącą tendencję wśród kobiet w wieku 30-34 lata. To znaczy, że Polki decydują się na ciążę w wieku podobnym, co ich koleżanki w innych krajach UE, gdzie pierworódki mają średnio 29 lat.
Z wiekiem płodność spada
Płodność kobiety naturalnie spada wraz z wiekiem, co wynika ze zmian w jajnikach i jakości komórek jajowych.
Największa szansa na zajście w ciążę przypada na wiek 20-29 lat. W tym czasie kobieta ma około 25-30% szans na zajście w ciążę w każdym cyklu owulacyjnym, a ryzyko poronienia jest stosunkowo niskie.
Już po 30. roku życia płodność zaczyna się zmniejszać. Po 35. roku życia spadek staje się bardziej wyraźny – szansa na zajście w ciążę wynosi 15-20% na cykl, a ryzyko poronienia rośnie do około 20%.
Po 40. roku życia płodność gwałtownie maleje. Szansa na zajście w ciążę w naturalny sposób wynosi około 5% na cykl, a ryzyko poronienia wzrasta do ponad 50%. Wzrasta także ryzyko powikłań, takich jak nadciśnienie ciążowe, cukrzyca ciążowa czy wady genetyczne płodu (np. zespół Downa).
Około 45-50. roku życia zajście w ciążę w sposób naturalny jest już niezwykle trudne, a po menopauzie (średnio ok. 50-52 lata) staje się niemożliwe. Przeczytaj: Kobieta urodziła dziecko w wieku 70 lat dzięki metodzie in vitro
Mimo spadku płodności wraz z wiekiem nowoczesna medycyna (np. in vitro czy mrożenie komórek jajowych) daje kobietom więcej możliwości na późniejsze macierzyństwo.
Ryzyka późnej ciąży
Dostępne badania sugerują, że u kobiet w wieku 30 i 40 lat spada nie tylko naturalna płodność, ale też szansa na powodzenie technik wspomaganego rozrodu – wyjątkiem jest dawstwo komórek jajowych. Z tego powodu kobiety starające się o dziecko powyżej 35. roku życia powinny poddawać się badaniom w kierunku niepłodności po 6 miesiącach starań o poczęcie.
W przypadku obniżonej rezerwy jajnikowej najlepszą metodą leczenia niepłodności jest dawstwo komórek jajowych. Zapłodnienie in vitro w takich przypadkach okazuje się najskuteczniejszą metodą leczenia. Przeczytaj: Prowadzenie ciąży za darmo? Zdziwisz się, jak wiele badań przysługuje ci na NFZ
Wraz z wiekiem matki niestety wzrasta ryzyko poronień oraz nieprawidłowości chromosomalnych u dziecka. Dlatego późniejszym ciążom powinny towarzyszyć odpowiednie badania prenatalne. Ważne jest także, by kobiety planujące ciąże po 40. roku życia korzystały ze specjalistycznego doradztwa w zakresie profilaktyki zdrowotnej oraz badań w kierunku schorzeń takich jak nadciśnienie i cukrzyca.
Co ciekawe również zaawansowany wiek ojca może wiązać się z wyższym ryzykiem poronień i zwiększoną częstotliwością występowania niektórych chorób genetycznych, autyzmu i schizofrenii u dziecka.
Zalety późniejszego macierzyństwa
Choć późniejsze macierzyństwo wiąże się z pewnymi wyzwaniami zdrowotnymi, ma również wiele zalet.
Z badań przeprowadzonych przez fińskich naukowców wynika, że starsze matki są zazwyczaj lepiej wykształcone, co może wiązać się z lepszą sytuacją materialną i stabilnością życiową. Wyższy poziom wykształcenia przekłada się często na większą świadomość zdrowotną i dostęp do lepszej opieki medycznej, co pozytywnie wpływa na wychowanie dziecka.
Dodatkowo kobiety decydujące się na późniejsze macierzyństwo zazwyczaj planują swoje rodziny bardziej świadomie, co może skutkować większą gotowością emocjonalną i lepszym przygotowaniem do roli rodzica. Mimo że w tej grupie częściej występują komplikacje okołoporodowe, większość starszych matek rodzi zdrowe dzieci, co sugeruje, że odpowiednia opieka medyczna jest w stanie zminimalizować ryzyko.
Przeczytaj: Badania, które trzeba wykonać w ciąży. Wszystko, co powinna wiedzieć przyszła mama
Szansa dla demografii?
Późne macierzyństwo może być zarówno szansą, jak i wyzwaniem dla demografii. Z jednej strony, kobiety, które decydują się na dzieci w późniejszym wieku, często mają lepszą sytuację materialną i stabilniejsze warunki do wychowywania potomstwa.
W krajach, w których odroczone urodzenia pojawiają się u kobiet zwłaszcza w wieku 30-39 lat, współczynnik dzietności jest wyższy (średnia liczba urodzeń przypadająca na kobietę w wieku 15-49 lat)
– mówi prof. Irena E. Kotowska w rozmowie z dziennikarzem portalu OKO.press.
W krajach, gdzie rodzicielstwo po 30. roku życia staje się normą, współczynnik dzietności jest często wyższy, ponieważ kobiety, które opóźniają pierwsze urodzenie, nierzadko decydują się na kolejne dzieci w przyszłości.
Z drugiej strony, zbyt późne macierzyństwo wiąże się z wyzwaniami zdrowotnymi i biologicznymi. Wraz z wiekiem rośnie ryzyko komplikacji w czasie ciąży i porodu, co może wpływać na liczbę urodzeń. Przeczytaj: Chwyt Credego i manewr Kristellera – o tym warto wiedzieć przed porodem
Ponadto, jeśli coraz więcej kobiet odkłada macierzyństwo na później, część z nich może nie zdążyć zdecydować się na kolejne dziecko, co w skali kraju może prowadzić do spadku dzietności. Kluczowym czynnikiem jest więc odpowiednia polityka prorodzinna, która ułatwi godzenie życia zawodowego z rodzinnym i stworzy warunki sprzyjające posiadaniu większej liczby dzieci, niezależnie od wieku matki.
Kraje, w których polityka prorodzinna wspiera godzenie pracy zawodowej z rodzicielstwem, mogą obserwować wzrost liczby urodzeń wśród kobiet po 30. roku życia. Stabilna sytuacja życiowa, dostęp do żłobków i elastyczne formy zatrudnienia sprzyjają decyzji o większej liczbie dzieci. Późniejsze macierzyństwo może zatem stanowić istotny czynnik stabilizujący demografię, zwłaszcza w społeczeństwach o malejącej liczbie urodzeń.
Źródła:
American Society for Reproductive Medicine. "Age and Fertility: A Guide for Patients." ASRM Patient Fact Sheet, 2012.
Kimberly Liu, Allison Case; REPRODUCTIVE ENDOCRINOLOGY AND INFERTILITY COMMITTEE. Advanced reproductive age and fertility. J Obstet Gynaecol Can. 2011 Nov;33(11):1165-1175. doi: 10.1016/S1701-2163(16)35087-3.
E Hemminki, M Gissler. Births by younger and older mothers in a population with late and regulated childbearing: Finland 1991. Acta Obstet Gynecol Scand. 1996 Jan;75(1):19-27. doi: 10.3109/00016349609033278.
https://oko.press/kobiety-rodza-czesciej-po-30-stce-ale-nie-w-polsce [dostęp: 07. 03. 2025]
