Krztusiec – przyczyny, objawy, powikłania, leczenie, profilaktyka
Krztusiec, nazywany inaczej kokluszem, jest ostrą chorobą zakaźną, spowodowaną przez gram-ujemną pałeczkę krztuśca - Bordetella pertussis. Bakterie po przedostaniu się do organizmu człowieka namnażają się, a następnie wędrują do tkanek, gdzie wydzielają niebezpieczną toksynę krztuścową, atakującą drogi oddechowe oraz powodującą zmiany w mózgu. Po osiedleniu się w drogach oddechowych drażnią receptory kaszlowe, przez co doprowadzają do drażniących ataków kaszlu. Bakterie doprowadzają do powstania uszkodzeń w organizmie, a nawet do zmian martwiczych w okolicy: błony śluzowej, oskrzeli, tchawicy i krtani. Choroba nie jest łatwa do identyfikacji, ponieważ w początkowej fazie łudząco przypomina objawy przeziębienia. Dopiero na drugim etapie pojawiają się charakterystyczne objawy świadczące o krztuścu.
Przyczyny zarażenia krztuścem
Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową, po bezpośrednim kontakcie z chorym, czyli w momencie przebywania z nim w jednym zamkniętym pomieszczeniu w trakcie rozmowy, kichania, kaszlu czy pocałunku. Ryzyko zachorowalności w tym przypadku jest bardzo wysokie. Krztuścem można zarazić się wyłącznie od osoby chorej, a więc zdrowy człowiek nie może być nosicielem wirusa.
Objawy krztuśca
Objawy są uzależnione od odporności pacjenta i jego wieku. W przypadku osób szczepionych choroba będzie przebiegała znacząco łagodniej aniżeli wśród osób, które nie zaszczepiły się przeciwko krztuścowi. Najpoważniejsze objawy pojawiają się u niemowlaków do szóstego miesiąca życia, które nie nabyły odpowiedniej odporności.
Oznaki krztuśca zazwyczaj pojawiają się w przeciągu od pięciu dni do nawet trzech tygodni po kontakcie z chorym. Wówczas w tym czasie następuje wysokie ryzyko zakażalności. Symptomy krztuśca można podzielić na trzy charakterystyczne fazy. W pierwszej fazie nieżytowej krztuśca trwającej do dwóch tygodni występują objawy grypopodobne, jak: podwyższona temperatura ciała, suchy kaszel, katar, a niekiedy zapalenie spojówek.
Następnie w fazie kaszlu napadowego dochodzi do nasilenia się objawów w zależności od wieku. U niemowlaków obok uporczywego kaszlu, nasilającego się w godzinach nocnych dodatkowo pojawiają się: duszności, łzawienie oczu, zaczerwienienie twarzy, sinica i okres bezdechów. Niekiedy u maluchów z powyższych symptomów mogą wystąpić jedynie bezdechy. Po ataku kaszlu dziecko jest bardzo wyczerpane, przez co może dojść do drgawek. Napady kaszlu są spowodowane zalegającą w drogach oddechowych gęstą wydzieliną, składającą się z komórek zapalnych i uszkodzonego nabłonka. Suchy kaszel uniemożliwia złapanie normalnego oddechu. U starszych dzieci charakterystycznym objawem są uporczywe napady kaszlu zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Ataki najczęściej są spowodowane uprzednią czynnością, między innymi jedzeniem czy ziewaniem. W trakcie wydechu dochodzi do kilkunastu kaszlnięć, a następnie kaszel przemienia się w świszczący oddech, przypominający pianie koguta. Niekiedy po ataku kaszlu mogą pojawić się wymioty, zaś w skrajnych przypadkach może dojść do pęknięcia naczyń krwionośnych oraz wylewu krwi do spojówek lub krwawienia z nosa. W przypadku osób starszych charakterystycznymi objawami w tej fazie są: długotrwały kaszel, nasilający się w porze nocnej; podwyższona temperatura ciała; ból gardła oraz chrypa; bóle głowy i mięśni, zwiększona potliwość, problemy z zasypianiem, a także z utrzymaniem odpowiedniej masy ciała. Druga faza choroby trwa od dwóch do sześciu tygodni.
Ostatnią fazą jest okres zdrowienia, czyli faza rekonwalescencji. W tym czasie napady kaszlu znacząco zmniejszają się i tracą na swoim nasileniu, jednakże mogą utrzymywać się przez okres kilku tygodni. Najczęściej do ich wystąpienia dochodzi w wyniku wykonywania pewnych czynności (aktywność fizyczna, stres), ale również w sytuacji zmian klimatycznych. Całkowity zanik kaszlu jest możliwy po upływie około trzech miesięcy.
Powikłania krztuśca
Zakażenie krztuścem jest szczególnie niebezpieczne dla niemowlaków poniżej szóstego miesiąca życia i to one są głównie narażone na dość ostre powikłania krztuśca. Skutki choroby niekiedy mogą wystąpić również u dorosłych, jednakże ich przebieg będzie zdecydowanie łagodniejszy. Do charakterystycznych powikłań należą: bezdechy i niedotlenienie (możliwe uszkodzenia w mózgu); omdlenia; wymioty, niedożywienie; brak przybierania na wadze; krwotoki z nosa i uszu; obrzęk i wybroczyny na twarzy; zapalenie ucha środkowego; zapalenie płuc; odma opłucnowa; niedodma; złamania żeber przy uporczywym kaszlu; pęknięcie tętniaka; przepukliny; nietrzymanie moczu czy wypadanie odbytnicy. Najpoważniejszym powikłaniem krztuśca jest krztuścowe uszkodzenie mózgu, w czasie którego mogą nastąpić: drgawki, zaburzenia świadomości, niedowłady oraz uszkodzenia nerwów czaszkowych.
Sposoby leczenia krztuśca
Najważniejsze jest to, aby jak najszybciej rozpoznać chorobę i zastosować odpowiednią antybiotykoterapię. W przypadku postawienia odpowiedniej diagnozy na pierwszym etapie choroby dochodzi do znacznego złagodzenia pojawiających się objawów, z kolei gdy krztuśca wykrywa się dopiero w drugiej fazie, to antybiotyki zmniejszają jedynie zakażalność dla otoczenia, ponieważ nie wpływają już na przebieg choroby. W ciężkich przypadkach wskazana jest hospitalizacja, bowiem chory może potrzebować wspomagania oddychania. W sytuacji leczenia domowego zakażony powinien być odizolowany od reszty społeczeństwa w okresie do pięciu dni po rozpoczęciu stosowania antybiotykoterapii lub 21 dni od momentu pojawienia się uporczywego kaszlu.
